فهرست مطالب
- مقدمه و تعریف
- اپیدمیولوژی
- اتیولوژی و پاتوفیزیولوژی
- تظاهرات بالینی
- تشخیص افتراقی
- روش‌های تشخیصی (آزمایشگاهی و تصویربرداری)
- درمان (حمایتی، دارویی، جراحی)
- عوارض احتمالی
- پیشگیری
- پیش‌آگهی
- جمع‌بندی
۱. مقدمه و تعریف
مزانتریک آدنیت (Mesenteric Adenitis) به التهاب غدد لنفاوی مزانتریک (بافت لنفاوی چربی اطراف روده‌ها) گفته می‌شود که عمدتاً کودکان و نوجوانان ۵ تا ۱۵ ساله را درگیر می‌کند. این بیماری به‌طور شایع با آپاندیسیت حاد اشتباه گرفته می‌شود، زیرا هر دو باعث درد شکم در ربع تحتانی راست (RLQ) می‌شوند. با این حال، برخلاف آپاندیسیت، مزانتریک آدنیت معمولاً یک بیماری خودمحدودشونده است و نیاز به جراحی ندارد.
۲. اپیدمیولوژی
- شیوع: دومین علت شایع درد شکم حاد در کودکان پس از آپاندیسیت.
- سن: بیشتر در کودکان ۵-۱۵ ساله دیده می‌شود.
- جنسیت: شیوع آن در پسران کمی بیشتر از دختران است.
- فصل: در ماه‌های زمستان و بهار (همزمان با شیوع عفونت‌های ویروسی) شایع‌تر است.
۳. اتیولوژی و پاتوفیزیولوژی
علل شایع:
- عفونت‌های ویروسی (۷۰% موارد):
- آدنوویروس
- انتروویروس
- اپشتین-بار ویروس (EBV)
- سیتومگالوویروس (CMV)
- عفونت‌های باکتریایی (۳۰% موارد):
- Yersinia enterocolitica (شایع‌ترین عامل باکتریایی)
- Campylobacter jejuni
- Salmonella
- E. coli
- Staphylococcus aureus
- Streptococcus pyogenes
پاتوفیزیولوژی:
عفونت دستگاه گوارش یا تنفس → ورود پاتوژن به غدد لنفاوی مزانتر → پاسخ ایمنی و التهاب → تورم و حساسیت غدد لنفاوی → درد شکم.
۴. تظاهرات بالینی
علائم شایع:
- درد شکم (معمولاً پری‌امبلیکال یا RLQ، اما منتشرتر از آپاندیسیت)
- تب درجه پایین (معمولاً <38.5°C)
- تهوع و استفراغ (۵۰% موارد)
- اسهال (۳۰% موارد)
- بی‌اشتهایی
- علائم سرماخوردگی (سرفه، آبریزش بینی) در موارد ویروسی
یافته‌های فیزیکی:
- حساسیت شکمی بدون دفاع عضلانی (برخلاف آپاندیسیت)
- گاهی توده‌ای لمس‌شونده در RLQ (به‌دلیل غدد لنفاوی متورم)
- علامت ربواند تندرنس (Rebound tenderness) منفی یا خفیف
۵. تشخیص افتراقی
| بیماری | تفاوت با مزانتریک آدنیت |
|---|---|
| آپاندیسیت حاد | درد موضعی‌تر، دفاع عضلانی، تب بالاتر، افزایش WBC چشمگیر |
| گاستروانتریت | اسهال و استفراغ غالب‌تر، درد منتشر |
| عفونت ادراری | دیزوری، تکرر ادرار، یافته‌های مثبت در آنالیز ادرار |
| بیماری التهابی روده (کرون) | سابقه مزمن، اسهال خونی، کاهش وزن |
| لنفوم یا تومورهای شکمی | توده پایدار، کاهش وزن، علائم سیستمیک |
۶. روش‌های تشخیصی
آزمایشات آزمایشگاهی:
- CBC: افزایش خفیف WBC (معمولاً <15,000) با لنفوسیتوز در موارد ویروسی.
- CRP/ESR: ممکن است کمی افزایش یابد.
- کشت مدفوع: در موارد مشکوک به Yersinia یا Salmonella.
- تست‌های سرولوژی: برای EBV یا CMV در موارد مشکوک.
تصویربرداری:
- سونوگرافی شکم (اولین خط):
- غدد لنفاوی متورم (>5mm) در مزانتر
- آپاندیس طبیعی (قطر <6mm، عدم وجود التهاب)
- عدم وجود آبسه یا free fluid
- CT شکم (در موارد نامشخص):
- غدد لنفاوی متعدد متورم در مزانتر
- عدم ضخیم شدن دیواره روده یا علائم آپاندیسیت
۷. درمان
الف) درمان حمایتی:
- استراحت تا بهبود علائم.
- هیدراتاسیون خوراکی یا وریدی (در صورت استفراغ مداوم).
- رژیم غذایی: شروع با مایعات شفاف و سپس رژیم نرم (BRAT: موز، برنج، سس سیب، نان تست).
ب) درمان دارویی:
توسط دکتر بابک طیبی انجام میگیرد.
ج) جراحی:
- معمولاً لازم نیست، مگر در موارد نادر مانند:
- آبسه مزانتریک (نیاز به درناژ)
- شبه‌آپاندیسیت مقاوم به درمان
۸. عوارض احتمالی
- آبسه مزانتریک (نادر، نیاز به آنتی‌بیوتیک IV یا درناژ)
- انسداد روده (به‌دلیل فشار غدد لنفاوی متورم)
- تب طولانی‌مدت (در موارد EBV یا CMV)
۹. پیشگیری
- رعایت بهداشت دست‌ها برای جلوگیری از عفونت‌های ویروسی و باکتریایی.
- پخت کامل گوشت (برای پیشگیری از Yersinia).
- واکسیناسیون (مانند روتاویروس در شیرخواران).
۱۰. پیش‌آگهی
- بسیار خوب: اکثر موارد در ۱-۴ ماه خودبه‌خود بهبود می‌یابند ولی موارد مزمن تا سالها ادامه می یابد.
- عود: نادر است، اما در کودکان با نقص ایمنی ممکن است رخ دهد.
۱۱. جمع‌بندی
مزانتریک آدنیت یک علت شایع و خوش‌خیم درد شکم در کودکان است که معمولاً پس از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی رخ می‌دهد. تشخیص دقیق با سونوگرافی و رد آپاندیسیت ضروری است. درمان اصلی حمایتی است و در موارد نادر جراحی دارد. با مراقبت مناسب، پیش‌آگهی عالی است.
نکته کلیدی: در هر کودک با درد RLQ و تب خفیف، مزانتریک آدنیت باید در کنار آپاندیسیت مدنظر قرار گیرد!
