اسهال در کودکان از شایع ترین مشکلات دوره های مختلف خصوصا در سنین زیر پنج سال است. در کشورهای غیر صنعتی و در حال توسعه، این مسئله می تواند منجر به مشکلات جدی مانند سوءتغذیه شود.
اسهال به عنوان افزایش دفعات خروج مدفوع، حرکات بیش از سه بار روده در روز و یا وجود مدفوع شل تر از حد طبیعی برای فرد تعریف شده است.
هم چنین اسهال در کودکان به عنوان روش دفاعی بدن برای دفع میکروب ها نیز تعریف شده است که از چند روز تا یک هفته طول می کشد. اسهال همراه با تب، حالت تهوع، استفراغ و گرفتگی آغاز می شود.
در حالتی که این وضعیت، کمتر از سه هفته به طول بیانجامد، به آن اسهال حاد و در موارد بیش از سه هفته، اسهال مزمن گفته می شود.
مهم ترین عارضه اسهال در کودکان، بروز کم آبی بدن در اثر از دست رفتن بیش از حد مایعات بدن است. علائم کم آبی بدن شامل خشکی دهان، کمبود اشک، ادرار کم و یا ادرار تیره رنگ است و به سبب رخداد این مشکلات، مهم ترین هدف درمان اسهال، جلوگیری از کم آبی بدن است.
علت های بروز اسهال در کودکان شامل چه مواردی است؟
اسهال حاد معمولا در اثر عفونت به سبب وجود ویروس هایی مانند روتا ویروس، باکتری هایی مانند سالمونلا و یا به دلیل حضورانگل هایی مانند ژیاردا در بدن ایجاد می شود. گاهی اوقات آلرژی غذایی یا نوشیدن آب میوه زیاد می تواند باعث اسهال شود. اگر کودک تنها یک یا دو مرتبه دچار اسهال شد، علت می تواند مربوط به تغذیه غیر معمول او باشد که در این موارد، به خودی خود درمان می شود و مهم ترین نکته این است که از بروز کم آبی در کودک جلوگیری شود.
برای اسهال مزمن دلایل زیادی وجود دارد که نیازمند به بررسی های دقیق پزشکی است. اسهال مزمن به دلیل بیماری هایی است که باعث التهاب روده و یا سوءجذب مواد مغذی می شود. هم چنین مشکلات عدم هضم لاکتوز، قند موجود در شیر و فرآورده های آن می تواند منجر به اسهال مزمن شود که علائم دیگر آن شامل درد شکم و نفخ است.
سندروم روده تحریک پذیر از علت های شایع بروز اسهال در کودکان است. اگرچه بسیاری از بیماران علاوه بر اسهال، با درد شکمی نیز مواجه می شوند.
اسهال پس از مصرف آنتی بیوتیک نیز ناشی از عدم تعادل بین باکتری های خوب و بد در روده است. حساسیت های غذایی نیز می تواند به صورت اسهال، درد شکمی، حالت تهوع و استفراغ بروز نماید.
علائم اسهال در کودکان شامل چه مواردی است؟
اسهال ممکن است آبکی و یا حاوی خون باشد که نشانگر افزایش چربی موجود در مدفوع است. هم چنین اسهال ممکن است با موارد زیر همراه باشد:
– نفخ و دردهای شکمی
– درد رکتال
– حالت تهوع و یا استفراغ
– کاهش وزن
– تب
افراد مبتلا به اسهال در معرض خطر کمبود آب بدن هستند که این مسئله در مواردی رخ می دهد که شخص بیمار نتواند مایعات کافی را به صورت خوراکی برای برآورده کردن نیازهای روزانه خود مصرف کند و آب از دست رفته در طی دفعات خروج ادرار و مدفوع جبران نشود.
کم آبی بدن خود را به چه صورتی نشان می‌دهد؟
- دهان خشک
- چشمان خشک و بدون اشک (زمانی که کودک گریه می‌کند؛ اشک از چشمانش بیرون نمی‌آید)
- تحریک‌پذیری
- پوست خشک
- خستگی
علائمی که می‌تواند نشان‌دهنده کمبود آب بدن کودک باشد
- کودک بیش از هشت ساعت ادرار نکرده باشد.
- کودک بسیار خواب‌آلود است.
- فونتانل یا ملاج فرورفته شده است.
- تورگور پوستی کاهش یافته است (کاهش تورگور پوست یعنی وقتی پوست پشت دستتان را نیشگون بگیرید به حالت عادی خود باز نمی‌گردد)
- تب شدید
- دکتر طیبی می توانند با معاینه دقیق فرد بیمار، علت اصلی بروز کم آبی را شناسایی کرده و از شدت یافتن آن جلوگیری کنند. هم چنین ضروری است که والدین به دقت بر میزان آب مصرفی روزانه کودک، توجه و نظارت کافی داشته باشند.
تغذیه کودکان به هنگام بروز اسهال چگونه باید باشد؟
افزایش دفعات مصرف مایعات در روز بهترین روش درمانی برای اسهال در کودکان است. والدین باید مداوما کودک خود را به مصرف مایعات زیاد تشویق کنند. شیر و آب دو منبع مهم برای جبران کم آبی در کودکان است. در صورتی که کودک شما در طی دوران دچار شدن به اسهال، از خوردن غذاهای جامد امتناع می ورزد، به جای آب به او شیر بدهید.
بیشتر کودکان نوپا به محلول های گلوکز الکترولیتی خوراکی مانند onelyte نیاز ندارند مگر این که کودک دچار کم آبی شود.
در طی این دوره از دادن آب میوه های مختلف به کودک خودداری کنید چرا که اسهال را شدیدتر می کند.
غذاهای حاوی نشاسته در هنگام بروز اسهال به راحتی قابل هضم هستند. مواردی مانند غلات، نان، برنج،موز سبز،سیب درختی پوست کنده،هویج پخته،مرغ پخته، سیب زمینی و ماکارونی و نیز ماست پروبیوتیک می تواند بسیار مفید و موثر باشد.
هم چنین بهتر است از مصرف آب میوه و نوشابه های گازدار و نیز لوبیا و یا هر غذای دیگری که باعث تشدید اسهال شود، جلوگیری گردد.
برای مراقبت و درمان اسهال در کودکان چه اقداماتی باید صورت بگیرد؟
موثرترین روش مراقبتی و درمان در هنگام بروز اسهال در کودکان توجه کافی به رژیم غذایی کودک و میزان مصرف مایعات است.
– پروبیوتیک ها: پروبیوتیک ها حاوی باکتری های سالم موسوم به لاکتوباسیل ها هستند که می توانند جایگزین باکتری های ناسالم در دستگاه گوارش شوند. ماست ساده ترین منبع پروبیوتیک ها است و مصرف روزانه ۶۰ تا ۱۸۰ میلی لیتر ماست توسط کودک می تواند به بهبود او کمک ویژه ای کند. مکمل های پروبیوتیک به صورت گرانول، قرص و یا کپسول در داروخانه ها عرضه می شود.
– آب رسانی به کودک: در هنگام بروز اسهال در کودکان، ضروری است به میزان مصرف مکرر مایعات آن ها توجه شود. کودکان دارای کمبود آب خفیف می توانند با محلول های مخصوص رییدراسیون دهان و دندان موسوم به ORS که قابل تهیه از داروخانه ها می باشد، با مشکلات کمبود آب و خشکی بدن مقابله کنند. این روش بهترین راه برای آب رسانی به کودکانی است که حالت تهوع یا استفراغ ندارند و این در حالی است که نوشیدن مایعات گازدار مانند آب میوه و نوشابه می توانند اسهال در کودکان را وخیم تر کند. همچنین بیماران مبتلا به اسهال با میزان کم آبی شدیدتر، ممکن است نیازمند به مایعات داخل وریدی توسط کادر پزشکی در بیمارستان باشند.
– داروها: در درمان اسهال در کودکان می توانند با مشورت و تجویز دکتر طیبی از آنتی بیوتیک ها برای درمان بیماری های باکتریایی و یا انگل های خاص استفاده کنند.
– رژیم غذایی: تعذیه مناسب در اسهال در کودکان نقش بسیار پررنگی در کنترل و درمان بیماری دارد. در طی این دوران، نوزادان شیرخوار باید به طور مرتب از شیر مادر تغذیه شوند. همچنین لازم است کودکان با سنین بالاتر از یک برنامه غذایی منظم و متشکل از مواردی هم چون غذاهای دارای نشاسته، پیروی کنند.غذاهای حاوی نشاسته در هنگام بروز اسهال به راحتی قابل هضم هستند. مواردی مانند غلات، نان، برنج،موز سبز،سیب درختی پوست کنده،هویج پخته،مرغ پخته، سیب زمینی و ماکارونی و نیز ماست پروبیوتیک می تواند بسیار مفید و موثر باشد.
رژیم غذایی BRAT ضد اسهال ( brat )
این رژیم غذایی می‌تواند اسهال کودکان را کنترل و درمان کند. ترکیب غذایی به کار رفته در این رژیم غذایی ضد اسهال، نان تست، برنج، موز و سیب زمینی است. در نظر داشته باشید که معده کودک شما بسیار حساس است، وجود ویتامین های مختلف و به خصوص پتاسیم موجود در موز می‌تواند به بند آمدن اسهال کودک کمک کند.
مصرف میوه و سبزیجات فیبر دار
اگر کودک شما مدام گریه می‌کند و دل پیچه و اجابت مزاج بیش از حد دارد، بهتر است با گزینه طبیعی و درمانی موز شروع کنید. همانطور که گفتیم، املاح، مواد معدنی و پتاسیم موجود در موز می‌تواند انرژی از دست رفته کودک را باز گرداند و میزان اسهال را کنترل و درمان کند. البته در نظر داشته باشید که موز نارس می‌تواند باعث یبوست شود.
در کنار میوه های مختلف و آبمیوه های طبیعی، سبزیجات فیبر دار و چربی ها هم باید به وعده های غذایی کودک اضافه شوند. برای رفع اسهال کودک می‌توانید از نان، غلات و لوبیا ( وعده صبحانه لذیذ) استفاده کنید.
از گروه میوه ها، زغال اخته آنتوسیانوئوزید دارد که این میوه را ضد میکروب و ضد باکتری کرده است. فیبر محلول موجود در زغال اخته می‌تواند علائم اسهال کودکان را برطرف کند؛ برای درمان اسهال کودکان و اطفال بهتر است با سوپ زغال اخته شروع کنید.
آب پنیر و دوغ
لبنیات از ماست گرفته تا آب پنیر و دوغ می‌تواند اسهال کودک را درمان کند؛ به عنوان مثال مخلوط آب پنیر با نمک، شکر و پودر زیره می‌تواند یک معجون خانگی مؤثر برای درمان اسهال کودکان باشد. البته در نظر داشته باشید که اگر اسهال کودک شما شدید باشد، در مصرف لبنیات به خصوص شیر باید بیشتر دقت کنید تا نتیجه عکس نگیرید.
سیب زمینی
سیب زمینی آب پز یا کبابی شده می‌تواند با اسهال کودکان مبارزه کند. این ماده مغذی معده و تحریکات روده را آرام تر و درد های شکمی کودک را کمتر می کند.
برنج سفید
به آخرین گزینه ضد اسهال رسیدیم، همان کته و ماست ، میزان نشاسته در برنج سفید زیاد است؛ به همین دلیل بسیار سریع قابل هضم است. اگر کودک شما اسهال گرفته ، تهیه کته با ماست ساده بدون ادویه و سس می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
