قولنج یا کولیک نوزادی

دکتر موریس وسل (متخصص اطفال در نیوهیون آمریکا)در سال ۱۹۵۴ در تعریف کولیک نوزادی گفته است:<<اگر نوزادی که بین سه هفته تا سه ماه سن دارد،به مدت سه روز و هر روز بیش از سه ساعت گریه کند و این قضیه طی سه هفته تکرار شود،دچار کولیک شده است.>>این ناراحتی در اغلب موارد به طور کاملا ناگهانی آغاز می شود و هر روز در یک محدوده زمانی مشخص اشک و گریه نوزاد را در می آورد. کولیک یک حالت خسته کننده است که با دوره های قابل پیش بینی کننده از ناراحتی های آزار دهنده در یک کودک سالم و خوب تغذیه شده مشخص می شود.به نظر می رسد برای تسکین کودک در این حالت،هیچ اقدامی اثر گذار نیست.

نق نق زدن و گریه کردن برای نوزادان امری طبیعی است.به خاطر داشته باشید که هر گریه ای دل درد نیست و اکثر شیر خوارانبه طور معمول دو تا سه ساعت در شبانه روز گریه می کنند.

قولنج یا کولیک نوزادی، گریۀ غیرقابل کنترل در یک نوزاد سالم است. اگر کودک شما کمتر از پنج ماه داشته باشد و حداقل سه روز در هفته را برای بیشتر از سه ساعت متوالی به مدت حداقل سه هفته گریه کند، به احتمال زیاد ممکن است دچار قولنج شده باشد. قولنج یک بیماری نیست و به نوزاد شما هیچ آسیب درازمدتی نمی‌رساند، اما شرایط سختی را برای نوزاد و والدینش به وجود می‌آورد. در این مطلب می‌توانید با قولنج و مدت زمان آن، علائم و دلایل قولنج، راهکارهای پیدا کردن دلیل گریۀ ناشی از قولنج و موارد نیازمند مراجعه به پزشک در صورت گریۀ زیاد در نوزادان آشنا شوید.

قولنج و مدت زمان قولنج

قولنج نوزادی دائمی نیست. قولنج معمولاً در حدود شش هفتگی به اوج خود می‌رسد و سپس بین سه و چهار ماهگی به طور قابل‌ توجهی بهبود می‌یابد. بیشتر کودکان شیرخوار تا چهار ماهگی از قولنج بهبود پیدا کرده‌اند و برای تعداد کمی نیز، قولنج ممکن است تا یک ماه بیشتر از این زمان ادامه یابد. در این فاصله، روش‌هایی برای تسکین نوزاد خود بیاموزید و هر زمان که نیاز دارید درخواست کمک کنید. مراقبت از یک نوزاد دچار قولنج،‌ می‌تواند بسیار استرس‌زا باشد و شما نیز به عنوان مادر نوزاد برای حفظ تندرستی خود نیاز به استراحت دارید. از همسرتان، مادرتان یا یک دوست بسیار مورد اعتماد و آگاه بخواهید مراقبت از نوزاد را برای مدت کوتاهی به عهده بگیرد تا شما بتوانید برای پیاده‌روی بیرون بروید یا حتی اگر نیاز دارید با کمی گریه کردن خود را سبک کنید.

علائم و نشانه‌های قولنج نوزادی

قولنج اغلب دو یا سه هفته پس از تولد نوزاد ظاهر می‌شود و اگر نوزادتان زودرس است، دو یا سه هفته بعد از موعد مقرری که قرار بود تاریخ تولدش باشد. نوزادان به طور طبیعی وقتی پوشکشان خیس است، ترسیده‌‌اند و گرسنه یا خسته هستند گریه می‌کنند. اما نوزادی که دچار قولنج شده است، بیش از حد و اغلب در زمان ثابتی از روز که معمولاً در اواخر بعدازظهر یا شب است گریه می‌کند. اگر نوزادتان دچار قولنج شده، ممکن است متوجه شوید گریه‌‌اش در این زمان‌ها بلندتر از گریۀ طبیعی اوست و دوره‌های گریۀ ناشی از قولنج به طور ناگهانی شروع و تمام می‌شود.

نوزادی که قولنج دارد، ممکن است نشانه‌هایی از داشتن گاز شکم را نیز بروز دهد. گاز شکم قولنج را ایجاد نمی‌کند، اما ممکن است گاز اضافی شکم ناشی از این باشد که نوزاد مبتلا به قولنج اغلب هنگام گریه، هوا را می‌بلعد. ممکن است متوجه شوید که نوزاد دچار قولنج شما دستش را محکم مشت می‌کند، پشت خود را قوس می‌دهد، صورتش سرخ می‌شود و پاهای خود را باز می‌کند و بالا می‌کشد و هنگام گریه باد شکم دفع می‌کند. گاهی نیز ممکن است نوزاد پس از دفع باد شکم یا مدفوع کردن، حالش بهتر شود.

دلایل بروز قولنج در نوزادان

قولنج یکی از اسرار بزرگ زندگی نوزادان است. این عارضه بین نوزادان اول خانواده، نوزادان بعدی، بین پسران و دختران و بین نوزادانی که شیر مادر می‌خورند و آنهایی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند به یک اندازه شایع است و هیچ‌کس نمی‌داند که چرا برخی از نوزادان بیشتر مستعد ابتلا به آن هستند.

برخی از کارشناسان معتقدند که حملات طولانی گریۀ ناشی از قولنج، یک بیرون‌ریزی و تخلیۀ فشار فیزیکی برای نوزادان حساس است. آنها می‌گویند وقتی کم‌کم شب فرا می‌رسد، این نوزادان نمی‌توانند مناظر، صداها یا هیجانات بیشتری را تجربه و تحمل کنند و به همین دلیل پریشان می‌شوند و گریه می‌کنند.

نظریۀ دیگر این است که قولنج گاهی به علت نامتعادلی باکتری‌های سالم در روده ایجاد می‌شود. مطالعات نشان داده‌ است که ریزفلور رودۀ نوزادان مبتلا به قولنج با نوزادان دیگر فرق دارد و پژوهش‌هایی نیز نشان داد که درمان با فرآورده‌های پروبیوتیک مخصوص و به طور خاص لاکتوباسیلوس روتری، به بهبود علائم قولنج در برخی از نوزادان کمک می‌کند. پس شاید بد نباشد اگر از پزشک کودک خود بخواهید یک پروبیوتیک خاص را در صورت امکان به شما توصیه کند.

راهکارهای شما برای پیدا کردن دلایل احتمالی قولنج

اگر نوزادتان را با شیر مادر تغذیه می‌کنید، پیدا کردن یک رژیم غذایی غیرلبنی برای خودتان ارزش امتحان کردن را دارد، هرچند هیچ شواهد قطعی‌ای وجود ندارد که نشان دهد این کار مؤثر است. اما می‌توانید با مشورت پزشک خود، شیر، پنیر و ماست مصرفی‌تان را برای چند هفته کم یا حذف کنید تا ببینید چه تفاوتی ایجاد می‌شود. پروتئین شیر گاو می‌تواند چند هفته در شیر مادر باقی بماند، در نتیجه این آزمایش روی رژیم غذایی نیاز به کمی صبر و تحمل مادرانه دارد. همچنین اگر شیردهی می‌کنید، این احتمال هست که نوزاد به چیزی غیر از محصولات لبنی رژیم غذایی شما حساسیت داشته باشد. بحث‌های زیادی در مورد غذاها مشکل‌ساز در زمان شیردهی برای نوزاد وجود دارد و داده‌های موجود نیز با یکدیگر متناقض است، اما به نظر می‌رسد اولین موارد مشکل‌ساز شامل گندم، تخم‌مرغ، آجیل، میوه، کافئین و شکلات است.

برای اینکه بفهمید کدام مواد غذایی است که نوزاد را اذیت می‌کند، با مشورت پزشک برای چند روز از خوردن همۀ آنها خودداری کنید و اگر نوزادتان بهتر به نظر رسید، دوباره این مواد غذایی را یکی‌یکی با اضافه کردن هر بار یک کدامشان، به رژیم غذایی خود برگردانید، طوری که بین شروع مصرف مجدد هر یک از آنها چند روز فاصله باشد. اگر پس از مصرف مجدد یکی از این مواد، نوزادتان دوباره ناراحتی نشان داد، ممکن است مادۀ مشکل‌ساز را کشف کرده باشید. پس از آن می‌توانید برای جایگزینی این ماده در رژیم غذایی خودتان که باعث ناراحتی و تحریک‌پذیری نوزاد می‌شود دوباره با پزشکتان صحبت کنید.

اگر به نوزاد شیر گاو داده‌اید، وقتی به پزشک مراجعه می‌کنید، یکی از احتمالاتی که ممکن است بررسی کند، میزان تحمل نوزاد نسبت به پروتئین شیر گاو یا احتمال آلرژی به شیر گاو است. اگر نوزاد تغذیه‌شده با شیر خشک این مشکل را داشته باشد، پزشک ممکن است یک شیر خشک هیدرولیزه را که در آن پروتئین به بخش‌های کوچک‌تری شکسته شده است، توصیه کند. اگر واقعاً پروتئین شیر برای نوزاد شما مشکل‌ساز است، احتمالاً علائم آلرژی یا عدم تحمل، حدود یک هفته بعد از تغییر نوع شیر خشک بهبود می‌یابد.

برخی از والدین نیز گریپ‌ واتر یا قطرۀ ضدنفخ سایمتیکون یا میلیکون را برای تسکین قولنج نوزاد استفاده می‌کنند که بهتر است با پزشک در مورد مصرف آن صحبت کنید، هرچند مؤثر بودن هیچ‌کدام از این قطره‌ها از نظر علمی ثابت نشده است. شما همچنین می‌توانید در مورد راه‌حل‌های شایع برطرف کردن قولنج در نوزادان اطلاعات بیشتری کسب کنید تا در صورت گریه‌های نوزاد در اثر قولنج، آنها را امتحان کنید تا ببینید کودکتان با کدام آرام خواهد شد.

درمان قولنج نوزاد

بهتر است ابتدا به پزشک کودکتان مراجعه کنید تا از نبود هر گونه عارضۀ پزشکی دیگری که می‌تواند باعث گریۀ نوزاد شده باشد، مطمئن شوید. اما به‌طورکلی برخی روش‌ها برای تسکین نوزاد شامل موارد زیر است:

ماساژ نوزاد: نوزاد ممکن است از یک ماساژ آرام لذت ببرد و قولنج (کولیک) او کمتر شود، اما به واکنشش به ماساژ دقت کنید. ممکن است ماساژ او را بیش از حد تحریک کند، زیرا اثرگذار بودن ماساژ از لحاظ علمی برای قولنج ثابت نشده است. همچنین لازم است مراقب باشید که در مورد نوزادان مبتلا به ریفلاکس، باید از انجام ماساژ خودداری کنید.

صداهای آرام‌بخش: نوزادان صداهایی را که یادآور ضربان منظم قلب مادر و صداهای ملایم رحم مادرشان باشد را دوست دارند. نوزاد شما ممکن است از شنیدن صدای ماشین لباس‌شویی یا صدای جاروبرقی، احساس آرامش کند یا حتی شاید با شنیدن صدای هود آشپزخانه آرام شود. شما همچنین می‌توانید صداهای آرامش‌بخشی مانند صدای باران یا دیگر صداهای مداوم و طبیعی را در اینترنت جست‌وجو کنید و آنها را برای نوزاد پخش کنید.

سکوت: قولنج (کولیک) برخی نوزادان با حرکت، سروصدا و فعالیت تسکین پیدا می‌کنند، اما برخی دیگر به تحریک کمتر نیاز دارند و به سکوت، سکون، بی‌حرکت ماندن و تاریکی بهتر پاسخ می‌دهند.

حرکت و نوسان: حرکت و نوسان خیلی خیلی ملایم می‌تواند برای نوزاد تسکین‌دهنده باشد، بنابراین سعی کنید نوزاد را خیلی آرام تکان دهید. می‌توانید او را در یک تاب نوزاد قرار دهید تا این حس متفاوت را احساس کند. همچنین اگر نوزاد را در یک آغوشی کودک بگذارید و در اطراف خانه کمی راه بروید شاید آرام شود. او ممکن است دوست داشته باشد که بالاتر بسته شود، طوری که به قفسۀ سینۀ شما و ضربان قلبتان نزدیک‌تر باشد. می‌توانید وقتی بزرگ‌تر شد، در این موقعیت و درحالی‌که او را نزدیک به خود نگه داشته‌اید، خیلی خیلی آرام بالا و پایین بپرید؛ شاید او این حس را نیز دوست داشته باشد و کمی آرام شود.

بیرون بردن: بیرون بردن نوزاد در یک کالسکه یا آغوشی ممکن است به تسکینش کمک کند. منظره‌ها، صداها و بوهای جدید می‌تواند ذهن نوزاد را مشغول کند و هوای تازه و ریتم راه رفتن ممکن است او را به اندازه‌ای آرام کند که به خواب برود. از سوی دیگر، اگر تمام صبح با نوزادتان بیرون از خانه بوده‌اید، سکوت و آرامش خانه ممکن است همان چیزی باشد که او برای آرام شدن نیاز دارد.

تغییر وضعیت‌ بدن: نوزاد ممکن است در آغوش شما در حالت خوابیده راحت‌تر باشد یا ممکن است یک حالت عمودی‌تر را ترجیح دهد. وقتی کودکتان ناراحت است، می‌توانید وضعیت‌های مختلف را امتحان کنید تا ببینید کدام را ترجیح می‌دهد، اما از قرار دادن نوزاد روی شکمش به شدت خودداری کنید.

پیچیدن کودک: پیچیدن نوزاد در یک تکه پارچۀ نخی خیلی نازک در طول برخی ساعات روز می‌تواند به او کمک کند تا کمتر احساس تنش و اضطراب کند. اگر نوزاد گریانتان برای شیر خوردن در آغوش شما آرام نمی‌گیرد هم می‌توانید پیچیدن او را در طول تغذیه امتحان کنید. همچنین قبل از شروع گریه‌های قولنج، او را در یک قنداق فرنگی نوزاد بپیچید. این کار ممکن است به نوزاد دچار قولنج‌ کمک کند که خوابش ببرد. یادتان باشد که نوزاد را جایی بگذارید که بتوانید بر او نظارت کنید تا مطمئن شوید روی شکمش نمی‌غلتد و صورتش روی تشک قرار نمی‌گیرد. برای کاهش این خطر، وقتی نوزاد حدود دو ماهه شد یا هر زمان که قادر به غلت زدن شد، دیگر او را توی چیزی نپیچید و هرگز قتداقش نکنید.

حمام کردن: یک حمام آب گرم در زمان ناراحتی و گریه‌های قولنج ممکن است نوزاد را آرام و ذهنش را مشغول کند. برخی از نوزادان با پاشیدن آب از شیلنگ یا دوش حمام به پشتشان تسکین می‌یابند. ممکن است که نوزاد شما هم از ضربه‌های آرام و ریتم‌دار آب گرم و صدای آن لذت ببرد.

فرآورده‌های پروبیوتیک: پژوهش‌ها نشان داده‌ است که باکتری‌های رودۀ نوزادان دچار قولنج با نوزادان بدون قولنج فرق دارد و در این تحقیقات، فرآورده‌های پروبیوتیک در برخی از نوزادان به کاهش علائم قولنج آنها کمک کرد. هرچند کارشناسان می‌گویند هنوز معلوم نیست که پروبیوتیک‌‌ها آن‌قدر مؤثر باشد که برای تمام نوزادان مبتلا به قولنج توصیه شود. اگر می‌خواهید فرآورده‌های پروبیوتیک‌ را امتحان کنید، بهتر است از پزشکتان برای انتخاب آن کمک بگیرید.

درمان نفخ: نفخ باعث قولنج نوزاد نمی‌شود، اما برخی از نوزادان مبتلا به قولنج از نفخ نیز رنج می‌برند، زیرا موقع گریه معمولاً هوا را می‌بلعند. در طول تغذیه، نوزاد را به حالت نشسته نگه دارید و مرتب آروغ او را بگیرید تا درد ناشی از نفخ تسکین یابد. غیر از پروبیوتیک‌ها، می‌توانید از قطرۀ ضدنفخ نوزادان نیز با اجازهٔ پزشک کودکتان استفاده کنید. اثرگذاری هیچ‌کدام از این داروها هنوز ثابت نشده است، اما معمولاً برای درد ناشی از نفخ در نوزادان استفاده می‌شود.

توصیه های مهم

اگر احساس می کنید کودک گرسنه است،برای تسکین و آرام کردن به او شیر دهید.در هنگام شیر دادن،کودک را تا حد ممکن صاف نگه دارید.گاهی شیر دهی را متوقف کرده و آروغ کودک را بگیرید.عادت کنید به نوزاد خود هر بار مقدار کمی شیر بدهید،تعداد دفعات شیر دهی خود را افزایش دهید(یعنی حجم کمی از شیر در دفعات زیاد).

-اگر شیرده هستید،به تغییرات رژیم خود توجه کنید.رژیم مادر شیرده احتمالا نقشی در علائم کولیک نوزاد ندارد. با این حال،در خانواده هایی که سابقه آلرژی دارند،حذف آلرژن  ها از جمله کافئین،محصولات لبنی،بادام زمینی،انواع کلم،سویا،ماهی،حبوبات ،مرکبات ، دلستر و نوشابه و گاهی حتی گندم … به مدت دو هفته از رژیم غذایی مادر می تواند از غذاهای آلرژن ناشناخته برای کودک پرده بردارد تا پزشک بهبود علائم را پیگیری نماید.با این حال،پیش از تغییر رژیم غذایی ابتدا با دکتر بابک طیبی مشورت نمایید.

-هنگام شیر دادن مواظب باشید کل هاله قهوه ای رنگ سینه در دهان کودک قرار بگیرد،نه فقط نوک آن .با این کار هنگام شیر خوردن،؛هوای کمتری وارده معده کودک می شود.

-اگر از شیشه برای شیر دهی استفاده می کنید،از انواع شیشه که مخصوص کودکان دچار کولیک است استفاده کنید.

-از گرما یا لمس ملایم استفاده کنید.کودک را به حمام آب گرم ببرید.به آرامی شکم کودک را با روغن کودک ماساژ دهید. سپس کودک را به حالتی مانند قنداق کردن به آرامی ببندید.به خصوص مواظب باشید که در معرض باد و سرما قرار نگیرد.

-اگر از گریه های کودک خود خسته شدید،هیچ گاه کودک را بطور شدید تکان ندهید.کودک را به فرد دیگری بسپارید و خود استراحت کنید.زیرا اگر شما مضطرب و کلافه باشید ،کودک این حس را از شما می گیرد و هرگز نخواهید توانست که او را آرام کنید.

طب سنتی و درمان قولنج کودکی:

بررسی تغذیه مادر

• مادران شیرده باید رژیم غذایی سالم داشته و از محرک هایی مانند کافئین و شکلات استفاده نکنند.
•  مادر باید مصرف مواد نفاخ، سردی، لبنیات و میوه‌ با طبیعت سرد را به حداقل رساند.
• و در مقابل از عرق نعنا، دم کرده نعنا، آویشن، مواد غذایی با طبیعت گرم و ضدنفخ استفاده نماید تا از طریق مصرف شیر به کودک منتقل شود.
• مادر در مصرف گندم، برخی میوه های تابستانی و مواد نفاخ مانند حبوبات یا انواع کلم زیاده روی نکند.
• مادر از خوردن کلم، گل کلم، حبوبات، سیر، کافئین، تخم مرغ، تربچه، پیاز و همین‌طور ادویه‌جات و سایر مواد تحریک کننده برای چند روز (حدود ۲ هفته)  اجتناب کند، این کار برای رد یکی از علل کولیک نوزادان، یعنی آلرژی غذایی استفاده می‎شود(اگر گریه کودک پس از ورود دوباره یک غذا مجددا شروع شود، خواهید دانست که این غذا مسؤول ناراحتی کودک است.)
• مصرف آجیل، بادام زمینی، مرکبات، شکلات، گوجه فرنگی، قهوه، غذاهای دریایی در مادر هم ممکن است برای نوزاد ایجاد حساسیت نماید.

گوشت های سرد

گوشت مرغ پرورشی خانگی ، گوشت قرمه ، گوشت ماهی ، مغز ، چشم ، دل ، شکمبه ، سنگدان ، کباب گاو ، گوشت بز ،

غذاها ی سرد

ماست ، دوغ ، پنیر ، سرشیر خامه کشک ،  آش سماق و نار دانه ، آش ریباس ، آش زرشک ، آش غوره ، آش رشته ، آش جو ، سوپ مرغ ، کوکو سیب زمینی ، سالاد الویه (خیلی سرد) ، لوبیا پلو (خیلی سرد) ، سبزی پلو با ماهی ، خوراک مرغ ، زرشک پلو با مرغ ، دوغ ، نوشابه) ، آبگوشت سرکه بجای آب سرکه که مسهل صفراء و دم ، قره قوروت ، ماکارونی ، تخم مرغابی و بامیه.

میوه ها و دانه های سرد

شفتالو ، آلو ، انار ترش ، سیب ترش ، توت فرنگی ، سنجد ، زالزالک ، خیار ، گوجه ، ترشیجات ، نشاسته ، جو ، باقلا ، ماش ، عدس . شاه توت، تمشک، آلبالو، ازگیل، بالنگ، تمر هندی، زرشک، ذغال اخته، غوره، کنار، گریپ فروت، لیمو عمانی، نارنج، به ترش، لیمو ترش و سیب ترش، آناناس، آلوچه، پرتقال ، شلیل، کیوی، لیمو شیرین، نارنگی، هلو، هندوانه ارزن، باقلا خشک، جو، ذرت، خرمالو

سبزیجات سرد

ریباس ، خیار ، اسفناج ، قارچ . ترشک و گشنیز ، بامیه، خرفه ، کاسنی، و لوبیا سبز باقلا تازه و نخود سبز

ادویه سرد

آبغوره ، سرکه . سماق، نشاسته و قهوه

گوشت های گرم

گوشت گوسفندی ، گوشت شتر ، گوشت بوقلمون ، قیمه ، میگو ، گوشت آهو ، گوشت گنجشک ، گوشت بلدرچین ، گوشت خروس ، گوشت کبوتر ، گوشت ماهی شور ، کله ، جگر ، گوشت اردک

میوه ها و دانه های گرم

خرما ، رطب ، گلابی ، توت سفید ، خربزه ، موز ، زیتون سیاه ، زنجبیل  ، انگور ، انجیر و انجیر خشک ، گردو ، مغز بادام شیرین ، سوسن ، نیشکر ، پسته ، فندق ، لوبیا ، مغز بادام ، قیسی، گیلاس ، مویز، بالنگ، اقسام توت و کشمش انبه و نارگیل خربزه، خیار چنبر، طالبی و گرمک بادام هندی، بادام درختی تلخ، بادام کوهی، پسته کوهی، پسته، تخم آفتابگردان، چلغوز.

سبزیجات گرم

کرفس ، ترخون ، نعناع ، نخود ، تره ، پیاز ، سیر ، زردک ، بادنجان ، گل سرخ ، گندم ، انوع ترب، زردک، سیب زمینی ترش، شلغم ، هویج ،برگ چغندر ، پونه ، ترخون، مرزه، جعفری، رازیانه، شاه تره، شنبلیله، شوید، گزنه، مارچوبه، شبدر،موسیر، فلفل سبز و زیتون

ادویه های گرم

آویشن، اسپند، چای سبز و سیاه، خردل، دارچین، انیسون، زردچوبه، زعفران، زنجبیل، زنیان، زیره، سیاهدانه، فلفل، کاکائو، گلپر، وانیل، هل و نمک