علل شایع :
- رفلکس شدید حلقی (Gag Reflex):
برخی کودکان حساسیت بالایی نسبت به تحریکات دهانی دارند که ممکن است با ورود غذا به دهان، به‌ویژه غذاهای با بافت خاص، واکنش نشان دهند. - مشکلات حسی دهانی (Oral Sensory Issues):
کودکانی که دچار اختلالات پردازش حسی هستند، ممکن است نسبت به بافت یا طعم خاصی از غذا حساسیت نشان دهند و واکنش‌هایی مانند عق زدن داشته باشند. - مشکلات بلع (Dysphagia):
اختلال در هماهنگی عضلات بلع می‌تواند منجر به تجمع غذا در دهان یا گلو شده و باعث عق زدن یا استفراغ شود. - ریفلاکس معده به مری (GERD):
بازگشت محتویات معده به مری می‌تواند باعث تحریک گلو و در نتیجه عق زدن یا استفراغ شود. - عوامل رفتاری:
اجبار کودک به خوردن غذا یا تجربه‌های منفی مرتبط با غذا خوردن می‌تواند منجر به واکنش‌های منفی مانند عق زدن شود.
در ادامه راهکارهای درمانی کامل و دقیق برای مدیریت عق زدن و استفراغ کودکان بالای یک سال هنگام غذا خوردن آورده شده است. این موارد براساس منابع علمی معتبر از جمله AAP (American Academy of Pediatrics) و توصیه‌های متخصصان تغذیه کودک تنظیم شده‌اند:
۱. تنظیم و تعدیل بافت غذا
- شروع با غذاهای نرم و پوره‌شده مثل سیب‌زمینی، پوره‌ی هویج، موز له‌شده یا سوپ صاف‌شده.
- به‌تدریج افزایش بافت غذا (تبدیل از پوره به نرم و سپس تکه‌های کوچک).
- اجتناب از غذاهای چسبنده، خشک یا دانه‌دار مثل آجیل، تکه‌های بزرگ گوشت یا نان خشک که ممکن است منجر به تحریک رفلکس حلقی شوند.
- استفاده از غذاهایی با بافت یکنواخت و دمای مناسب (نه خیلی سرد یا داغ).
۲. کاهش حساسیت دهانی (Oral Desensitization)
- تمرین‌های دهانی روزانه با استفاده از مسواک نرم کودک برای تحریک لثه و زبان.
- اجازه دادن به کودک برای بازی با غذا (لمس کردن، بو کشیدن، مزه کردن بدون اجبار به بلع).
- استفاده از خوراکی‌های ایمن برای جویدن مانند بیسکوییت‌های مخصوص نوزادان برای تمرین جویدن.
۳. بهبود مهارت‌های جویدن و بلع
- آموزش تدریجی مهارت جویدن با استفاده از غذاهای قابل‌مدیریت (مثل پنیر نرم، تکه‌های کوچک نان تست).
- غذا دادن در حالت نشسته و راست، با دمای مناسب و لقمه‌های کوچک.
- در صورت نیاز، ارجاع به گفتاردرمانگر برای تمرین‌های بلع و تقویت عضلات فک و زبان.
۴. مدیریت رفتارهای تغذیه‌ای
- حذف اجبار و تنش از زمان غذا خوردن. اگر کودک از غذا خوردن بترسد، احتمال تهوع افزایش می‌یابد.
- زمان‌بندی مشخص برای وعده‌ها و میان‌وعده‌ها (هر ۲.۵ تا ۳ ساعت) برای تنظیم گرسنگی.
- تشویق و تقویت مثبت: تحسین کودک برای هر تلاش کوچکش در غذا خوردن، حتی اگر فقط مزه کند.
۵. مدیریت اختلال رفلاکس معده (GERD)
در صورتی که کودک علائم رفلاکس دارد (مانند برگشت اسید، سوزش گلو، بوی بد دهان یا وزن‌گیری ضعیف):
- کاهش حجم وعده‌های غذایی و افزایش دفعات آن.
- اجتناب از دراز کشیدن کودک بلافاصله بعد از غذا.
- بالا نگه داشتن سر کودک هنگام خواب (زیر تشک یک شیء قرار دهید تا شیب ملایم ایجاد شود).
- در صورت نیاز، تجویز داروهایی مانند رانیتیدین، امپرازول یا لانزوپرازول توسط پزشک.
۶. بررسی آلرژی یا عدم تحمل غذایی
- در صورتی که استفراغ با کهیر، خس‌خس سینه یا اسهال همراه است، ممکن است کودک به غذایی آلرژی داشته باشد.
- رژیم حذفی تحت نظر متخصص تغذیه کودکان می‌تواند کمک‌کننده باشد.
۷. پیگیری رشد و تغذیه
- بررسی رشد کودک با نمودارهای رشد و اطمینان از دریافت کالری، پروتئین، ویتامین‌ها و آهن کافی.
- استفاده از مکمل‌ها در صورت نیاز (مولتی‌ویتامین، آهن، و مکمل‌های افزایش وزن با مشورت پزشک).
۸. همکاری تیمی با متخصصان
در صورتی که مشکل ادامه دارد:
- متخصص کودکان: برای بررسی دقیق مشکلات بلع، رفلاکس یا آلرژی.
- گفتاردرمانگر یا کاردرمانگر تغذیه‌ای: برای تمرین‌های دهانی و درمان اختلالات حسی یا بلع.
- روانشناس کودک: در موارد اضطراب غذایی یا ترس از بلع.
