برنامه غذایی ماه های یازدهم و دوازدهم زندگی

برنامه غذایی دکتر بابک طیبی برای ماه های یازدهم و دوازدهم زندگی

طی این دو ماه، افزایش تنوع، قوام و غلظت غذاها موجب می‌شود که مهارت جویدن کودک بیشتر شود. با آشکار شدن دندان‌ها و تکامل مهارت‌‌های حرکتی ظریف، شیرخوار می‌تواند تکه‌هایی از غذا را بکند، بجود، به عقب دهان ببرد و آن را ببلعد.

شیرخواری که هنوز دندان در نیاورده است این کار را با لثه‌ها و آرواره‌‌های خود انجام می‌دهد لذا باید این مهارت‌ها را با ارائه غذاهایی که بتواند با دست خود بردارد و آن را بجود، تقویت کرد.

(هنگام غذاخوردن کودک، حضور و نظارت دقیق مادر یا جانشین وی الزامی است)

برنامه غذایی:

در این دو ماه می‌توان انواع کته‌ها، پلوها و خوراک‌ها را در برنامه غذایی شیرخوار گنجاند.

دفعات تغذیه کمکی مانند ماه‌‌های نهم و دهم، سه تا چهار وعده در روز است و در صورت تمایل شیرخوار، می‌تواند همراه با یک یا دو میان وعده باشد.

در تهیه غذای کودک باید از یکی از انواع گوشت‌‌های قرمز (گوسفند، گوساله، شتر، جگر) یا گوشت سفید مانند ماهی یا گوشت پرندگان (مرغ، اردک، غاز، کبک، بوقلمون)، همچنین تخم‌مرغ، پنیر، غلات، حبوبات و سبزی‌ها استفاده کرد.

مصرف چغندر، شلغم و اسفناج* از ماه یازدهم به بعد مجاز است.

* اضافه کردن گرد نعنا، جغفری، کرفس و چاشنی‌هایی مانند آب لیموترش تازه، آب نارنج تازه یا گرد لیمو عمانی در آخرین لحظات پخت غذا، غذای کودک را خوشمزه‌تر می‌کند.

* اضافه کردن نمک هنگام صرف غذا، هنوز توصیه نمی‌‌شود. اصولاً محدودیت مصرف نمک برای همه افراد خانواده مفید است.

به عنوان میان وعده می‌توان از تکه‌‌های کوچک میوه، عدسی، نان و خرما، مسقطی، شله زرد، انواع حلواهای خانگی (با آرد برنج یا گندم)، بیسکوئیت‌‌های ساده که بدون کرم و خامه باشند همچنین بستنی پاستوریزه ساده استفاده کرد.

نان‌‌های برشته که بتوان روی آن کره یا ماست چکیده سالم قرار داد همچنین تکه‌‌های کرفس یا هویج یا سیب‌زمینی پخته شده همراه با کره نیز میان وعده‌‌های مفید و مناسبی هستند.

توجه:

از آغاز ۱۱ ماهگی به بعد می‌توان به تدریج از غذاهای خانواده ولی قبل از اضافه کردن نمک و ادویه‌‌های تند برای تغذیه کودک استفاده نمود به شرطی که این غذاها انرژی و مواد مغذی لازم را داشته باشند و با پشت قاشق کاملاً نرم شوند .

لذا خانواده‌هایی که امکان تهیه غذای جداگانه را برای کودک خود دارند بهتر است طبق دستور این مطلب برای کودک خود جداگانه غذا تهیه کنند تا به این طریق از مقدار غذا و انرژی دریافتی او اطمینان حاصل نمایند ولی اگر برای خانواده‌ای این امکان وجود نداشته باشد توصیه می‌شود از همان غذایی که برای سایر افراد خانواده درست می‌کنند به کودک هم بدهند.

مثلاً اگر غذای خانواده آبگوشت است، گوشت و سیب‌زمینی و چند عدد از حبوبات را با پشت قاشق و با کمی آب گوشت مخلوط نموده، به کودک بدهند. ا

گر غذای خانواده خورش قرمه سبزی و پلو است، چند قاشق پلو را با گوشت و لوبیا قرمز و سبزی و آب خورش کاملاً نرم و له کنند و به کودک بدهند.

مجدداً یادآوری می‌شود در این‌‌گونه موارد غذای موردنظر باید بدون نمک و با کمترین ادویه باشد و پس از جدا کردن غذای شیرخوار، به غذای خانواده نمک و ادویه دلخواه اضافه شود.

یک نمونه از برنامه غذایی دکتر بابک طیبی برای شیرخوار در ماه‌‌های یازدهم و دوازدهم زندگی:

شیر مادر به دفعات مکرر و بر حسب میل و تقاضای شیرخوار و غذای کمکی به شرح زیر:

صبحانه	میان وعده صبح	ناهار	میان وعده عصر	شام
نصف زرده تخم‌مرغ + نان و پنیر و پودر گردویانصف زرده تخم‌مرغ + نان و کره و مقدار کمی مربای «سیب» یا «به» یا «هویج»	میوه یا پوره سبزی یا مسقطی یا حلوا یا شله زرد یا نان و خرما	یک از انواع کته‌ها پلوها یا خوراک‌ها همراه با ماست یا غذای خانواده (بدون نمک و ادویه) که با پشت قاشق نرم و له شده باشد	میوه یا سبزی پخته شده با کره بستنی پاستوریزهحلوامسقطیعدسی	همان غذای وعده ناهار

 توجه:

از پایان ۶ ماهگی که غذای کمکی شروع می‌شود تا پایان ۱۲ ماهگی، غذای اصلی شیرخوار هنوز شیرمادر است لذا شیرخوار در طی شب و روز به طور مکرر و برحسب تقاضا و تمایل خود همچنین قبل از هر وعده غذای کمکی، با شیر مادر تغذیه شود تا بخش زیادی از انرژی و نیاز او به مواد مغذی و مایعات تامین گردد.

مجدداً توصیه می‌شود غذای کمکی بعد از تغذیه با شیر مادر یا در فاصله تغذیه از دو پستان مادر باشد.

 ارائه آب سالم (جوشیده و خنک شده) چند بار در روز توصیه می‌شود.

معمولاً زمان ارائه غذای کمکی به شیرخوار براساس برنامه خواب او تنظیم می‌شود مثلاً برای شیرخواری که حدود ساعت ۱۰ صبح از خواب بیدار می‌شود می‌توان صبحانه را در آن زمان و سایر وعد‌ها را در طول روز ادامه داد در این صورت ممکن است آخرین وعده غذایی کمکی به شرطی که شیرخوار هنوز بیدار باشد به ساعات اولیه شب موکول گردد.

اگر منحنی رشد کودک خوب است و شیر مادر را هم خوب می‌خورد ولی بعضی اوقات میل به خوردن وعده‌‌های اصلی غذا و میان وعده را ندارد، غذا خوردن در دفعات کمتر اشکالی ندارد ولی اگر این امر ادامه پیدا کند باید با پزشک مشورت شود.

در صورتی که کودک صبحانه‌ای را که در برنامه غذایی او مثال زده شده است نخورد، می‌تواند از مواد غذایی مجاز که قبلاً به آن‌ها اشاره شده است استفاده نماید.

 منع مصرف برخی مواد غذایی در شیرخواران زیر یک سال:

* برای همه کودکان، مصرف مواد غذایی زیر حداقل تا پایان یک سالگی ممنوع است:

عسل، سفیده تخم‌مرغ، شکلات، بادام زمینی، خربزه، کیوی، آلبالو، گیلاس، انواع توت (توت فرنگی، توت سفید، شاه توت، تمشک)، نوشابه هیا صنعتی، آب میوه‌‌های صنعتی، قهوه، کاکائو، چیپس، پفک، سوسیس، کالباس و همبرگر.

*‌ مصرف شیرگاو تا پایان ۱۲ ماهگی به عنوان نوشیدنی توصیه نمی‌‌شود ولی مقدار کمی از آن که در تهیه فرنی، حریره بادام، سوپ و … مصرف می‌شود اشکالی ندارد.

 کدام مواد غذایی ممکن است سبب خفگی شیرخوار شود؟

آجیل‌ها (بادام زمینی، گردو، فندق، بادام، تخمه، پسته)، ذرت بو داده، سوسیس، استیک، تکه بزرگ گوشت سفت یا جگر، کرفس خام، دانه انگور، دانه غوره، دانه کشمش، نخودچی، ذرت، حبوبات نرم نشده، نقل، آب نبات، تکه‌‌های بزرگ شیرینی یا میوه‌‌های خام، میوه‌‌های خشک شده مثل برگه و خمیر وسط نان.

 چه اقداماتی می‌تواند از بروز خفگی با مواد غذایی در کودکان پیشگیری نماید؟

۱) دو نیم کردن میوه‌‌های گرد و هسته دار مثل انگور و پختن میوه‌‌های سفت و سخت.

۲) خارج کردن دانه یا هسته میوه‌هایی مانند هلو یا هندوانه و سپس نرم و له کردن آن ها.

۳) خرد کردن انواع گوشت‌ها و جگر.

۴) جدا کردن تکه‌‌های کوچک استخوان و غضروف از گوشت.

۵) غذا خوردن کودک در حال نشسته و حضور و نظارت مادر یا شخص مراقب، هنگامی که او غذا می‌خورد یا مایعات را می‌نوشد.

 همچنین:

وقتی کودک در حال غذا خوردن است او را به گریه یا خنده نیندازند.

 برای ساکت کردن گریه او، از غذا دادن استفاده نکنند.

زمانی که در حال خنده یا گریه است غذا در دهانش نگذارند.