اعتصاب شیر در نوزادان به دوره‌ای گفته می‌شود که نوزاد به طور ناگهانی و بدون دلیل پزشکی مشخص از شیر خوردن امتناع می‌کند. این وضعیت معمولاً موقتی است و بین چند روز تا یک هفته طول می‌کشد. والدین ممکن است این رفتار را با از شیر گرفتن اشتباه بگیرند، اما اعتصاب شیر ناگهانی است، در حالی که از شیر گرفتن تدریجی انجام می‌شود.
علائم اعتصاب شیر در نوزادان
نوزاد ممکن است علائم زیر را نشان دهد:
- بی‌قراری و گریه هنگام نزدیک شدن به سینه مادر یا شیشه شیر
- برگرداندن سر یا پس زدن سینه مادر
- مکیدن فقط برای مدت کوتاهی و سپس امتناع از ادامه
- افزایش گرسنگی و بی‌قراری، اما همچنان شیر نخوردن
- تمایل به خوردن غذاهای کمکی (در نوزادان بالای ۶ ماه) ولی امتناع از شیر
دلایل اعتصاب شیر در نوزادان
۱. مشکلات جسمی و پزشکی
نوزادان ممکن است به دلیل ناراحتی یا درد از شیر خوردن امتناع کنند:
- دندان درآوردن: باعث حساسیت و درد لثه‌ها شده و مکیدن را دشوار می‌کند.
- عفونت گوش: مکیدن باعث افزایش فشار در گوش می‌شود و درد ایجاد می‌کند.
- احتقان بینی و سرماخوردگی: گرفتگی بینی تنفس را سخت کرده و نوزاد نمی‌تواند راحت شیر بخورد.
- برفک دهان (عفونت قارچی): باعث ایجاد لکه‌های سفید در دهان و درد هنگام مکیدن می‌شود.
- رفلاکس معده: نوزادانی که دچار رفلاکس هستند، پس از شیر خوردن دچار ناراحتی و سوزش معده می‌شوند.
- واکسیناسیون اخیر: برخی واکسن‌ها ممکن است باعث درد عضلانی شوند که هنگام در آغوش گرفتن نوزاد برای شیردهی، او را اذیت کند.
۲. مشکلات مربوط به شیر و شیردهی
- کاهش یا افزایش شدید جریان شیر:
- اگر شیر مادر خیلی سریع و با فشار زیاد بیاید، نوزاد ممکن است از خوردن شیر امتناع کند.
- اگر جریان شیر خیلی کم باشد، نوزاد ممکن است کلافه شده و شیر نخورد.
- تغییر طعم شیر مادر:
- مصرف غذاهای پرادویه، تند یا دارای سیر و پیاز می‌تواند طعم شیر را تغییر دهد.
- استرس و تغییرات هورمونی (مثلاً قاعدگی یا بارداری مادر) ممکن است بر طعم شیر تأثیر بگذارد.
- مصرف برخی داروها توسط مادر می‌تواند باعث تغییر در طعم شیر شود.
۳. عوامل محیطی و روانی
- حواس‌پرتی نوزاد: در سنین ۳ تا ۶ ماهگی، نوزادان بیشتر به محیط اطراف خود توجه می‌کنند و ممکن است هنگام شیردهی حواسشان پرت شود.
- تجربیات ناخوشایند هنگام شیردهی: اگر مادر هنگام شیر خوردن نوزاد، با او رفتار سخت‌گیرانه‌ای داشته باشد یا صدای بلندی ایجاد شود، ممکن است نوزاد دچار اضطراب شده و از شیر خوردن امتناع کند.
- استفاده از شیشه شیر: اگر نوزاد به شیر خوردن از شیشه عادت کرده باشد، ممکن است مکیدن سینه مادر برای او سخت یا کند به نظر برسد.
۴. استقلال‌طلبی نوزاد
در سنین خاصی (معمولاً ۸ تا ۱۰ ماهگی)، نوزادان تمایل بیشتری به کشف محیط اطراف پیدا می‌کنند و ممکن است شیر خوردن را کاهش دهند. این موضوع معمولاً موقتی است و بخشی از رشد طبیعی نوزاد محسوب می‌شود.
راهکارهای موثر برای مقابله با اعتصاب شیر
۱. آرامش خود را حفظ کنید
اعتصاب شیر معمولاً موقتی است. نوزاد را مجبور به شیر خوردن نکنید، زیرا این کار می‌تواند مشکل را بدتر کند.
۲. محیطی آرام و کم‌نور برای شیردهی فراهم کنید
حواس‌پرتی نوزاد را کاهش دهید. سعی کنید در یک اتاق آرام، بدون سروصدا و نور کم به او شیر بدهید.
۳. تغییر وضعیت شیردهی
گاهی اوقات تغییر موقعیت نوزاد هنگام شیردهی (مثلاً دراز کشیدن کنار او یا نگه داشتن در حالت‌های مختلف) می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند.
۴. افزایش تماس پوستی
نوزاد را بدون لباس روی پوست خود قرار دهید (مانند روش “پوست به پوست”) تا احساس امنیت بیشتری کند. حتی حمام کردن مشترک با نوزاد می‌تواند مفید باشد.
۵. بررسی علت احتمالی و رفع آن
- اگر نوزاد دندان در می‌آورد، می‌توان از دندان‌گیر یا ماساژ لثه او استفاده کرد.
- در صورت گرفتگی بینی، از سرم نمکی برای شستشوی بینی او قبل از شیردهی استفاده کنید.
- اگر نوزاد رفلاکس دارد، او را در وضعیت نیمه‌نشسته شیر دهید و بعد از شیردهی، برای مدتی در حالت عمودی نگه دارید.
۶. شیردهی در خواب یا نیمه‌هوشیاری
بعضی نوزادان در حالت خواب‌آلود راحت‌تر شیر می‌خورند. قبل از خواب یا هنگام بیدار شدن، سعی کنید به او شیر بدهید.
۷. تغییر طعم شیر مادر
اگر تغییر طعم شیر باعث امتناع نوزاد شده، رژیم غذایی خود را بررسی کنید و از غذاهای تند یا پرادویه اجتناب کنید.
۸. شیردهی با روش‌های جایگزین
اگر نوزاد از سینه مادر شیر نمی‌خورد، می‌توان با استفاده از قاشق، فنجان یا سرنگ به او شیر داد تا از کم‌آبی بدن جلوگیری شود.
۹. افزایش آرامش مادر و نوزاد
استرس مادر می‌تواند بر تولید و ترشح شیر تأثیر بگذارد. ماساژ دادن نوزاد، پخش موسیقی آرام و داشتن تعامل مثبت می‌تواند به بازگشت او به شیر خوردن کمک کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر اعتصاب شیر بیش از ۴ تا ۷ روز طول کشید و نوزاد دچار مشکلات زیر شد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- کاهش وزن قابل‌توجه
- کاهش تعداد پوشک‌های خیس (کمتر از ۴ تا ۶ عدد در روز)
- بی‌حالی و کاهش انرژی نوزاد
- تغییر رنگ پوست یا علائم بیماری
نتیجه‌گیری: اعتصاب شیر در نوزادان معمولاً یک اتفاق موقتی است که با آرامش، صبر و اتخاذ راهکارهای مناسب برطرف می‌شود. اگر این مشکل بیش از حد طول کشید یا نوزاد وزن کم کرد، مشورت با پزشک ضروری است.
